اولین شیرهای ساخته شده به دست انسان، در واقع همان آب بند (دریچه هایی) هستند که بر سر راه آب قرار داده و جریان آب را بسته، نیمه باز یا باز می‌گذاریم. در واقع شیرهای دروازه ای امروزی الهام گرفته از همین دریچه ها هستند.شیرآلات صنعتی وسایلی مکانیکی هستند که برای کنترل جریان، فشار و حتی دمای انوع سیالات مانند آب، خطوط انتقال نفت و گاز، سیستم فاضلاب و… استفاده می‌شوند؛ در حقیقت شیر یک وسیله بسیار ساده است که شامل بدنه، دریچه و یک دسته است. در ادامه برای آشنایی با کاربرد شیرآلات صنعتی همراه با تجارت گستران کاسپین باشید.
جنس شیرآلات که در صنایع مانند نیروگاه ها، کارخانه های پتروشیمی، پالایشگاه ها، کشتی سازی و صنایع دارویی و یا غذایی، استفاده می شود بسته به نوع ماده ای که از شیر عبور می کند و یا حتی محیطی که شیر قرار دارد از فولاد کربنی، فولاد آلیاژی و یا فولاد ضد زنگ است و اگر در ساختمان ها به کاربرده شوند از جنس چدن، برنز، برنج و استیل می باشند. باز و بسته شدن شیرها یا به وسلیه دست (آچار)، گیربکسی یا به صورت خودکار انجام می گیرد.
شیرآلات صنعتی
شیرآلات صنعتی یا ولوها بسته به نوع عملکرد و نحوه کارکرد به دسته های مختلفی تقسیم می شوند؛ اما در طراحی همه انواع آن ها باید به نکاتی از جمله: میزان تحمل فشار، تاثیر در جریان، سهولت تعمیر و نگهداری و نصب آن ها، نیروی راه انداز و تجهیزات خاص مورد نیاز راه اندازی و… توجه نمود.
حتی در برخی صنایع که سیال ممکن است اسیدی یا روغنی باشد باید در محل اتصالات از هشدار دهنده های اتوماتیک استفاده نمود.
شیرها از لحاظ نیروی راه اندازی به 3 دسته تقسیم می‌شوند:
1- شیرهای دستی که با نیروی انسان کار می کنند
2- شیرهای خودکار که با نیروی هوا، مایعات و یا گازهای کنترل شونده کار می کنند
3- شیرهای خودکاری که با نیروی برق کار می کنند
کاربرد انواع شیرآلات صنعتی
شیر دروازه ای یا شیر کشویی
این نوع شیر برای مواقعی به کار می روند که بخواهند جریان را کاملا باز یا بسته کنند و به دلیل افت فشار کم، گزینه ای مناسب برای لوله های طویل مانند: خطوط انتقال نفت و گاز به شمار می آیند.
شیرهای سماوری از انواع شیرآلات صنعتی
شیرهای سماوری که به صورت 90 درجه باز و بسته می شوند که یا مسیر جریان را باز می کنند یا می بندند (شیر دو حالته) و مانند شیر دروازه ای افت فشار بسیار کمی را حین عبور سیالات تجربه می كنند. اين نوع شير برای جريان های كم و به صورت سه راهه ساخته می شوند.
شيرهای كروی
شيرهای كروی كه اسم خود را از شكل ظاهری شان گرفته اند و ساختمان داخلی آن ها به گونه ای است كه سيال هنگام خروج نسبت به ورود 180 درجه تغيير جهت می دهد. اين تغيير جهت باعث ايجاد تلاطم و در نهايت، تلاطم افت فشار را افزايش می دهد. این نوع شیر برای قطع و وصل جریان سیال، کنترل شدت جریان و همچنین تغییر جهت سیال به کار می رود. جنس آن ها از نیکل یا فولاد ضد زنگ است و به همین جهت مقاومت کمی ایجاد می کنند و تعمیر آن ها آسان است. اين شيرها حتی اگر كامل باز نباشند دچار فرسودگی نمی شوند.
شير توپی یا شیر ضربه ای
این نوع از شیرها از یک کره یا نیمکره تشکیل شده است که در وسط آن سوراخی تعبیه شده که به هنگام عبور سیالات، از این نقطه می گذرند. همچنین برای باز و بسته کردن این نوع شیر فقط گردش 90 درجه ای دسته کفایت می کند و از آن جایی که این نوع شیر مقاومت کمی در برابر جریان آب ایجاد می کند، در لوله کشی آب سرد و گرم استفاده می شوند.
شیر سوزنی از انواع شیرآلات صنعتی
شیر سوزنی که اسم خود را از شکل دیسک و نشیمنگاه خود گرفته از لحاظ ساختمان و طرز کار جزو خانواده شیرهای کروی است. وظیفه اصلی این شیرها کنترل جریان سیالات است و می توان کنترل دقیق جریان سیال را به خصوص در لوله های باریک و ظریف برقرار کرد و چون مکانیسم آن ها مورد اعتماد است در عملیات های بسیار دقیق و حساس استفاده می شوند (مانند آزمایشگاه های نفت و یا پتروشیمی)
شیرهای پرده ای یا دیافراگمی
دارای ساختمان ساده اما بسیار جالبی هستند و از سه بخش بدنه، دیافراگم و سرپوش تشکیل شده اند. جنس دیافراگم از پرده پلاستیکی تقویت شده است. به همین دلیل نمی توان از این نوع شیر در محیط هایی با درجه حرارت بسیار بالا استفاده نمود. از این نوع شیر در صنایعی که سیال سمی و بسیار خطرناک است و یا حاوی ذرات جامد است استفاده می شود. از دیگر ویژگی های این نوع شیر می توان به خوب بسته شدن نیز اشاره کرد، به طوری که در حالت بسته به هیچ وجه سیال از آن عبور نمی کند.
شیر برگشت معکوس فاضلابی
شیر برگشت معکوس در لوله کشی های فاضلاب که امکان برگشت فاضلاب به مجرای ورودی وجود دارد استفاده می شوند. کاملا شبیه به شیرهای یک طرفه آزاد عمل می کنند. این نوع شیرها در محل هایی مانند زیرزمین ساختمان ها كه ارتفاع كمی نسبت به محل دفن فاضلاب دارد، برای جلو گيری از برگشت فاضلاب نصب می شود. همچنین بسیار زیاد در تصفیه خانه های آب، خطوط لوله آبرسانی و لوله های تصفیه فاضلاب استفاده می شوند.
شیرهای یک طرفه از انواع شیرآلات صنعتی
در اکثر منازل برای باز و بسته کردن شیرهای گاز استفاده می شود و ارتفاع كمی نسبت به محل دفن فاضلاب دارد. از این نوع شیرها برای جلوگيری از برگشت فاضلاب استفاده می شود و آن را بر روی خروجی تلمبه نصب می کنند. طرز کار آن ها بدین صورت است که فشار سیال دریچه را بلند می کند. تا زمانی که فشار زیر دریچه بیشتر از فشار روی آن باشد شیر باز می ماند و عبور مایع یا گاز ادامه پیدا می کند.
در پالایشگاه ها نیز این شیر را بر روی لوله خروجی تلمبه قرار می دهند تا پس از اتمام انتقال و بسته شدن تلمبه یا خاموش شدن اضطراری مواد نتوانند برگردند. چون در اثر برگشت انرژی مصرفی برای ارسال هدر می رود. یا فشار مایع برگشتی که از همان مسیر رفته معکوس می شود. در نتیجه تلمبه گریز از مرکز را با سرعت بیشتری می چرخاند و سرعت آن قدر زیاد می شود که تلمبه داغ شده و از کار بیفتد. یا حتی منفجر شود.
علاوه بر مواردی که توضیح داده شد، انواع مختلفی از شیرآلات صنعتی نیز همچنان وجود دارند که در موارد مختلفی استفاده می شوند. مانند شیر تخلیه فشار، شیر متعادل کننده، شیر آب نما، شیر خودکار و…
